Pigułka „po" – (ang. morning after pill) – środek antykoncepcyjny zawierający dużą dawkę hormonów (estrogen, progestagen lub estrogen połączony z progestagenem), który przyjmuje się po stosunku, podczas którego partnerzy nie zabezpieczyli się przed niechcianą ciążą.
Skuteczność tego typu środków jest różna i zależy od ich składu, równolegle stosowanych metod antykoncepcyjnych, okresu podania oraz faktycznej fazy cyklu miesięcznego u kobiety, szacowana na 60-90%[1].
Odmianą hormonalnej antykoncepcji awaryjnej jest zastosowanie odpowiedniej ilości zwykłych dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych w dwóch dawkach w odstępie 12 godzin (tzw. metoda Yuzpe).
Do obrotu w Polsce dopuszczone są Postinor Duo i Escapelle (preparaty progestagenowe). Dawka Postinor Duo to dwie tabletki zawierające lewonorgestrel, przy czym pierwszą należy zażyć jak najszybciej po ryzykownej sytuacji, maksymalnie w ciągu 72 godzin, a drugą w 12 godzin po zażyciu pierwszej. W przypadku Escapelle należy zażyć tylko jedną tabletkę w ciągu 72 godzin od niezabezpieczonego stosunku.
Środek w żadnym wypadku nie ma charakteru typowego środka antykoncepcyjnego i nie jest przeznaczony do stałego używania jako taki. Przeciwwskazania są podobne, jak przy antykoncepcji hormonalnej. Nie powinno się korzystać z pigułki "po" częściej niż raz w miesiącu, a w przypadku preparatów progestagenowych (np. Postinor) nie należy przyjmować więcej niż 4 tabletki w ciągu cyklu.
W związku z rzekomym potencjalnym działaniem antynidacyjnym (zapobiegającym zagnieżdzeniu się zapłodnionej komórki) niektórych form antykoncepcji postkoitalnej, często bywa ona błędnie lub propagandowo utożsamiana ze środkami poronnymi. Dla przykładu pigułkę „po” bardzo często myli się z tabletką wczesnoporonną RU-486. Z zachowaniem takim można się spotkać nie tylko wśród przeciwników antykoncepcji, ale także pośród jej zwolenników nieposiadających odpowiedniej wiedzy na temat mechanizmu jej działania. Z tego względu istnieją ginekolodzy, którzy odmawiają przepisywania morning after pill, powołując się na klauzulę sumienia (głównie ze względów religijnych). Antykoncepcja postkoitalna jest jednak pozbawiona działania poronnego, a środki zawierające jedynie lewonorgestrel także – czego dowodzi współczesna medycyna – działania antynidacyjnego.
Jak każdy lek, lek ten może powodować działania niepożądane, chociaż nie u każdego one wystąpią.
Bardzo często (mogą wystąpić częściej niż u 1 na 10 pacjentek):
Nudności;
Do czasu wystąpienia następnego krwawienia miesiączkowego mogą występować nieregularne krwawienia śródcykliczne;
Może pojawić się ból podbrzusza;
Uczucie zmęczenia;
Ból głowy.
Często (mogą wystąpić nie częściej niż u 1 na 10 pacjentek):
Wymioty. Jeżeli pojawią się wymioty należy zapoznać się z informacjami zawartymi w punkcie „Jak postępować w przypadku wystąpienia wymiotów”.
Krwawienie miesiączkowe może być inne niż zwykle. U większości kobiet występuje prawidłowe krwawienie miesiączkowe w przewidzianym terminie, jednak u niektórych kobiet może ono wystąpić później lub wcześniej niż zwykle. Mogą również pojawić się nieregularne krwawienia lub plamienia śródcykliczne. Jeżeli krwawienie miesiączkowe opóźnia się o więcej niż 5 dni, lub jest nietypowo skąpe lub obfite, pacjentka powinna jak najszybciej skontaktować się z lekarzem.
Tkliwość piersi, biegunka, zawroty głowy, które mogą wystąpić po zastosowaniu leku.
Bardzo rzadko (mogą wystąpić nie częściej niż u 1 na 10000 pacjentek):
Wysypka, pokrzywka, świąd, obrzęk twarzy, ból w okolicy miednicy, bolesne miesiączki
Jeśli wystąpią jakiekolwiek objawy niepożądane, w tym wszelkie możliwe objawy niepożądane niewymienione w ulotce, należy zwrócić się do lekarza lub farmaceuty.
Skuteczność tego typu środków jest różna i zależy od ich składu, równolegle stosowanych metod antykoncepcyjnych, okresu podania oraz faktycznej fazy cyklu miesięcznego u kobiety, szacowana na 60-90%[1].
Odmianą hormonalnej antykoncepcji awaryjnej jest zastosowanie odpowiedniej ilości zwykłych dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych w dwóch dawkach w odstępie 12 godzin (tzw. metoda Yuzpe).
Do obrotu w Polsce dopuszczone są Postinor Duo i Escapelle (preparaty progestagenowe). Dawka Postinor Duo to dwie tabletki zawierające lewonorgestrel, przy czym pierwszą należy zażyć jak najszybciej po ryzykownej sytuacji, maksymalnie w ciągu 72 godzin, a drugą w 12 godzin po zażyciu pierwszej. W przypadku Escapelle należy zażyć tylko jedną tabletkę w ciągu 72 godzin od niezabezpieczonego stosunku.
Środek w żadnym wypadku nie ma charakteru typowego środka antykoncepcyjnego i nie jest przeznaczony do stałego używania jako taki. Przeciwwskazania są podobne, jak przy antykoncepcji hormonalnej. Nie powinno się korzystać z pigułki "po" częściej niż raz w miesiącu, a w przypadku preparatów progestagenowych (np. Postinor) nie należy przyjmować więcej niż 4 tabletki w ciągu cyklu.
W związku z rzekomym potencjalnym działaniem antynidacyjnym (zapobiegającym zagnieżdzeniu się zapłodnionej komórki) niektórych form antykoncepcji postkoitalnej, często bywa ona błędnie lub propagandowo utożsamiana ze środkami poronnymi. Dla przykładu pigułkę „po” bardzo często myli się z tabletką wczesnoporonną RU-486. Z zachowaniem takim można się spotkać nie tylko wśród przeciwników antykoncepcji, ale także pośród jej zwolenników nieposiadających odpowiedniej wiedzy na temat mechanizmu jej działania. Z tego względu istnieją ginekolodzy, którzy odmawiają przepisywania morning after pill, powołując się na klauzulę sumienia (głównie ze względów religijnych). Antykoncepcja postkoitalna jest jednak pozbawiona działania poronnego, a środki zawierające jedynie lewonorgestrel także – czego dowodzi współczesna medycyna – działania antynidacyjnego.
Jak każdy lek, lek ten może powodować działania niepożądane, chociaż nie u każdego one wystąpią.
Bardzo często (mogą wystąpić częściej niż u 1 na 10 pacjentek):
Nudności;
Do czasu wystąpienia następnego krwawienia miesiączkowego mogą występować nieregularne krwawienia śródcykliczne;
Może pojawić się ból podbrzusza;
Uczucie zmęczenia;
Ból głowy.
Często (mogą wystąpić nie częściej niż u 1 na 10 pacjentek):
Wymioty. Jeżeli pojawią się wymioty należy zapoznać się z informacjami zawartymi w punkcie „Jak postępować w przypadku wystąpienia wymiotów”.
Krwawienie miesiączkowe może być inne niż zwykle. U większości kobiet występuje prawidłowe krwawienie miesiączkowe w przewidzianym terminie, jednak u niektórych kobiet może ono wystąpić później lub wcześniej niż zwykle. Mogą również pojawić się nieregularne krwawienia lub plamienia śródcykliczne. Jeżeli krwawienie miesiączkowe opóźnia się o więcej niż 5 dni, lub jest nietypowo skąpe lub obfite, pacjentka powinna jak najszybciej skontaktować się z lekarzem.
Tkliwość piersi, biegunka, zawroty głowy, które mogą wystąpić po zastosowaniu leku.
Bardzo rzadko (mogą wystąpić nie częściej niż u 1 na 10000 pacjentek):
Wysypka, pokrzywka, świąd, obrzęk twarzy, ból w okolicy miednicy, bolesne miesiączki
Jeśli wystąpią jakiekolwiek objawy niepożądane, w tym wszelkie możliwe objawy niepożądane niewymienione w ulotce, należy zwrócić się do lekarza lub farmaceuty.